جمعه, ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ / ۱۶:۱۶:۳۹
ریشه وحدت در بتن آموزه های دینی و قرآنی اسلام و تعالیم انسان ساز آن نهفته است و پیامبر اسلام (ص) سرآغاز نهضت اسلامی خویش را با وحدت به معنی اخص آن آغاز کرده است و در فهم آن می توان اشاره ای به جریان تاریخی هجرت به مدینه استنباط کرد هنگامی که […]
ریشه وحدت در بتن آموزه های دینی و قرآنی اسلام و تعالیم انسان ساز آن نهفته است و پیامبر اسلام (ص) سرآغاز نهضت اسلامی خویش را با وحدت به معنی اخص آن آغاز کرده است و در فهم آن می توان اشاره ای به جریان تاریخی هجرت به مدینه استنباط کرد هنگامی که پیامبر (ص ) از مکه وارد مدینه شدند وحدت را به معنای اخوت و برادری ما بین این دو طایفه مهاجر و انصار برقرار کرد .
در آیاتی از قرآن کریم، اختلاف و پراکندگی در حد شرک و شرک‌گرایی تلقی شده است و خداوند هشدار می‌دهد که مبادا با ایجاد تفرقه و اختلاف در جامعه از گروه مشرکان باشید، چرا که تفرقه و پراکندگی سبب شکست و انحطاط جامعه می‌شود. در جای دیگر می‌فرماید: «و از شرک‌پیشگان مباشید؛ از آن‌هایی که دین خود را به آفت تفرقه و تشتّت دچار ساختند و به گروه‌های مختلفی تقسیم گشتند…» (روم: ۳۲
تفرقه و اختلاف: این امر از لحاظ عقلی نیز قابل پذیرش است، نتیجه طبیعی اتحاد و یکپارچگی در جامعه، پیروزی و موفقیت است. در حقیقت، نقش اتحاد در بقای ملت‌ها نقشی حیاتی است.قرآن بر لزوم وحدت در جامعه، تأکید بسیاری دارد و در خصوص اختلاف و پراکندگی هشدارهای فراوانی می‌دهد: مردم! از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با یکدیگر به ستیزه‌جویی و کشمکش بر نخیزید و اختلاف نکنید که از هم می‌پاشید و قدرت و ابهت و نیروی شما از بین می‌رود. (انفال: ۴۶
سایه وحدت در جامعه اسلامی عصر پیامبر ( ص) گویای آن است که یکی از بزرگترین وظایف حکومت اسلامی سوق به این معروف بزرگ است تا توجه به وحدت در بین همه اقشار جامعه نهادینه شود .
ویل دورانت یکی از بزرگترین و سرشناس‌ترین فیلسوف شرق شناس و‌مورخ امریکایی است ،وی در سال ۱۹۰۹ به مدرسه دینی شهر ساوث اورینج رفت و بعد از گرفتن دکترای فلسفه به تدریس فلسفه در همان دانشگاه مشغول شد.( تاریخ تمدن ج ۴، ص ۴۳۵)
مهمترین اثر ویل دورانت ” تاریخ تمدن” است که شامل مجموعه ۱۱ جلدی است. ویل دورانت سال‌ها از عمر خود را صرف شناخت اسلام و قرآن کرده است .
ویل دورانت در کتاب ( تاریخ تمدن ) در تقسیم بندی خود از تاریخ تمدن، دوره های مختلف را بر اساس شاخصهای مختلف نامگذاری کرده است که یکی از مهمترین مجلدات آن “عصر ایمان“ است و بخش عمده آن به بررسی تاریخ تمدن اسلامی و نقش عظیم آن در تمدن بشری اختصاص یافته است.
در این مجلد، عصر تمدن اسلامی تحت عنوان عصر اسلام نیز مورد بررسی قرار می گیرد و بیان می گردد که چرا این دوره عصر ظهور و عظمت تمدن اسلامی است.
از دیدگاه ویل دورانت عصر ایمان، عصر نفوذ سه کتاب آسمانی قرآن، انجیل و تورات است که پیروان قرآن سهم بسیار بزرگتری در تمدن سازی ایفاء کرده اند.
او یادآور می شود که تنها در دوران های طلایی تاریخ بوده است که جامعه ای می توانسته، مانند جامعه اسلامی، در مدتی کوتاه، این همه دانشمندان و آثار بزرگ در زمینه حکومت، تعلیم و آموزش ادبیات، لغت شناسی، جغرافیا، تاریخ، ریاضیات، نجوم، شیمی، فلسفه و پزشکی به وجود آورد.
همان ص ۴۳۲
اسلام طی پنج قرن، از سال ۸۱ تا ۵۰۷ ه ق (۷۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو، حکومت، اخلاق و رفتار، سطح زندگانی، تساهل دینی، ادبیات، دانشوری، طب و فلسفه، پیشاهنگ جهان بود و بر جهان مسیحی نفوذ گوناگون و بسیار داشت. همان ص ۴۳۲ [
در واقع در این دوره، تمدن اسلامی فروغ چشمگیر و خیره کننده ای داشت، حال آن که دنیای مسیحی در این دوره در وضعیتی به سر می برد که از آن تحت دوران قرن وسطی یاد می شود و از لحاظ علم و اندیشه از سیاهترین دوره های تاریخی است.
بنابراین عصر اسلام، عصر ظهور و درخشش تمدن اسلامی طی سالهای مذکور است که با دوران تاریکی دنیای مسیحیت همزمان بوده است.
با وجود این باید گفت که ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن بسیار کمتر از حد و اندازه های واقعی به “تمدن اسلامی“ پرداخته است.
در دل تمدن با عظمت اسلامی در طی چند قرن چه عامل و یا عواملی باعث انحلال جامعه شده است ؟ در جواب به یکی از بزرگترین عوامل آن که اختلاف و عدم وحدت است اشاره خواهیم کرد .
مسئله اختلاف و تفرقه در میان جامعه‌ها به قدری ویرانگر است که در قرآن در ردیف عذاب‌های آسمان، همچون زلزله و صاعقه که بر اقوام منحط فرستاده می‌شد قرار گرفته شده و طبیعی است که این تفرقه ثمره شوم و میوه تلخ اعمال مردم و بازتاب گناهی است که بدین صورت بروز می‌نماید.از این‌رو، قرآن مجید انسان‌ها را به وحدت دور هر محوری دعوت نمی‌کند، بلکه از آنها می‌خواهد دور احکام الهی گرد آیند: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا (آل‌عمران: ۱۰۳)؛ همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و از پراکندی بپرهیزید».
خداوند متعال در آیاتی نیز اختلاف را باعث تسلط گروهی بر سایر گروه‌ها و در نتیجه، اعمال فشار و خشونت و ظلم و بیداد در میان آنها معرفی نموده و از آن به عنوان عذاب الهی یاد می‌کند. مشخص است جامعه‌ای که در آن ظلم و ستم و تبعیض و خشونت حکم‌فرما باشد، جامعه‌ای منحط و سزاوار سقوط است:ای پیامبر! بگو او قادر است که عذابی از بالای سرتان یا از زیر پایتان بر شما برانگیزد و یا شما را دچار آفت خانمان‌سوز پراکندگی سازد و طعم تلخ جنگ و فشار و خشونت را توسط خود شما بر یکدیگر بچشاند. بنگر چگونه آیات گوناگون را برای آنان بازگو می‌کنیم شاید بفهمند. (انعام: ۶۵
حتی در مکتب تشیع امامان شیعه برای پیوستگی و ایجاد یکدلی شیعیان در تمام اقصی نقاط جهان از وحدت به عنوان بزرگترین عامل نزدیکی آنها استفاده کرده اند و نتیجه آن ماندگاری شیعه در پس قرن ها بوده است .
رمز سعادت و نیکبختی هر جامعه وحدت در تمام امور است همچنین بنیانگذار انقلاب اسلامی یکی از پایه های استوار و بالندگی نظام را توجه به وحدت و گسترش آن در جامعه می داند.
پس وحدت یک خط فکری نجاتبخش و بازدارنده جوامع از حیث نزاع ها و اختلافات است و جامعه امروزی اسلام به واقع برای رشد خود نیاز به این بال دارد تا بتواند فرهنگ غنی اسلامی را به جهان مخابره کند .
مجتبی ناصری بازیاری